II.ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ: Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΟ 1100 ΕΩΣ ΤΟ 800 π.Χ./1. Οι μεταβατικοί χρόνοι

 Οι μεταβατικοί χρόνοι
[ Το μάθημά μας με ερωτήσεις]

1. Σε ποια κατάσταση βρίσκεται ο ελληνικός κόσμος από το 1100 ως το 950 π.Χ.;
- Από το 1100 π.Χ. ως το 950 π.Χ. η Ελλάδα περνά σοβαρή κρίση. Ο πληθυσμός μειώνεται. Η οικονομία επανέρχεται σε πρωτογενή σχήματα, δηλαδή περιορίζεται στη γεωργία και στην κτηνοτροφία, και αποκτά μια καθαρά οικιακή μορφή. Η κεντρική εξουσία σχεδόν εξαφανίζεται, ενώ η πολιτική οργάνωση στηρίζεται περισσότερο στην οικογένεια, στο χωριό, στην ομάδα.
Η δύσκολη αυτή περίοδος, κατά την οποία ο ελληνικός κόσμος ήταν εξασθενημένος, ήταν πολύ μικρή. Από τα μέσα του 10ου αιώνα παρατηρείται μια τεχνολογική, δημογραφική (=πληθυσμιακή) και πνευματική αναγέννηση.

2. Πώς διαμορφώνονται οι φυλετικές κοινότητες στον ελλαδικό χώρο;
- Τα ελληνικά φύλα κατά τη διάρκεια του 12ου αιώνα π.Χ. κινούνται από τον βορρά προς τον νότο, εγκαθίστανται σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας και αποκτούν τα μόνιμα πλέον χαρακτηριστικά τους.
 Οι Δωριείς, από την Πίνδο όπου ζούσαν, μετακινήθηκαν μαζικά προς τον νότο και εγκαταστάθηκαν  στην Πελοπόννησο και σε ένα τμήμα της Στερεάς Ελλάδας. Έπειτα πήγαν και σε μερικές από τις Κυκλάδες (Μήλο, Θήρα) και αργότερα στην Κρήτη. Οι Θεσσαλοί, που ζούσαν και αυτοί στην περιοχή της Πίνδου, εγκαταστάθηκαν στη σημερινή Θεσσαλία, εξαναγκάζοντας τους παλαιούς κατοίκους της, Βοιωτούς και Αιολείς, να φύγουν. Οι Βοιωτοί μετακινήθηκαν προς τη σημερινή Βοιωτία, ενώ οι Αιολείς μετανάστευσαν στη Λέσβο, στην Τένεδο και στα βόρεια της Μικράς Ασίας. Τέλος οι Ίωνες, από τα βόρεια παράλια της Πελοποννήσου καταφεύγουν στην Αττική, στην Εύβοια και στις Κυκλάδες.
 Οι νέες κοινότητες είναι φυλετικές. Επίσης φυλετικό είναι και το κράτος που δημιουργείται από τη συνένωση πολλών κοινοτήτων.  Αρχηγός του είναι ο βασιλιάς, ο οποίος εκλέγεται από τη συνέλευση των πολεμιστών Η κυριότερη αρμοδιότητα του βασιλιά είναι η αρχιστρατηγία, γι' αυτό στο αξίωμα του βασιλιά εκλέγεται ο ικανότερος πολεμιστής. Αργότερα το αξίωμα γίνεται κληρονομικό.

3. Τι ονομάζουμε πρώτο ελληνικό αποικισμό;
- Πρώτος ελληνικός αποικισμός ονομάζεται η μαζική μετανάστευση συμπαγών ομάδων των Ελλήνων προς τα νησιά του Αιγαίου και τα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας κατά τον 10ο αιώνα π.Χ. Η μετακίνηση αυτή έγινε κατά φυλετικές ομάδες.

4. Ποιες αιτίες οδήγησαν στον πρώτο ελληνικό αποικισμό;
- Η αναστάτωση που επικράτησε στην Ελλάδα μετά τις μετακινήσεις των ελληνικών φύλων κατά τον 12ο αιώνα π.Χ.
- Η γενική στενότητα του χώρου (έλλειψη-ανεπάρκεια  καλλιεργήσιμης γης για όλους)
- Ο οικονομικός μαρασμός (οικονομική παρακμή, φτώχεια)
- Η ανασφάλεια (οι άνθρωποι αισθάνονταν ότι κινδυνεύει η ζωή τους και η περιουσία τους)

5. Σε ποιες νέες περιοχές εγκαταστάθηκαν - με τον πρώτο αποικισμό - τα ελληνικά φύλα;
- Οι Αιολείς, πιεζόμενοι από τους Θεσσαλούς, εγκαταστάθηκαν αρχικά στη Λέσβο και στην Τένεδο και στη συνέχεια ίδρυσαν αποικίες στο βόρειο τμήμα της μικρασιατικής παραλίας, στην περιοχή που εκτείνεται από την Τρωάδα στα βόρεια μέχρι τον κόλπο της Σμύρνης. Είναι η περιοχή της Αιολίδας.
- Οι Ίωνες,  ξεκινώντας από την Αττική, την Εύβοια και τη βορειοανατολική Πελοπόννησο, εγκαταστάθηκαν στη Χίο, στη Σάμο και στο κεντρικό τμήμα των παραλίων της Μικράς Ασίας.
- Οι Δωριείς εγκαθίστανται στη Ρόδο, στην Κω και στο νότιο τμήμα των παραλίων της Μικράς Ασίας, όπου ιδρύουν τη δωρική εξάπολη.

http://blogs.sch.gr/earkouli/2015/11/10/%CE%BF%CE%B9

6. Ποιες ήταν οι επαγγελματικές ασχολίες των αποίκων;
- Οι πρώτοι Έλληνες άποικοι ασχολούνται στην αρχή με τη γεωργία. Γρήγορα όμως επιδίδονται (=ασχολούνται συστηματικά, προοδεύουν) στο εμπόριο και σύντομα οι ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας εξελίσσονται σε εύρωστα (=ισχυρά) εμπορικά κέντρα. Μετά την οικονομική ανάπτυξη ακολουθεί η πολιτισμική άνθηση (ανάπτυξη των γραμμάτων και των τεχνών).

7. Ποιες διαθέσεις και ανάγκες των Ελλήνων οδήγησαν στη δημιουργία των ομηρικών επών;
- Οι Έλληνες της "γεωμετρικής εποχής", δηλαδή του 10ου, 9ου και 8ου αιώνα και ιδιαίτερα οι πρώτοι Έλληνες άποικοι,  ενδιαφέρονταν πολύ για το παρελθόν τους και για την αναζήτηση της ρίζας τους. Τα ομηρικά έπη, που δημιουργήθηκαν στο τέλος του 9ου και στις αρχές του 8ου αιώνα π.Χ., στηρίχθηκαν σε μια προφορική παράδοση και είχαν ως στόχο να ξαναζωντανέψουν το παρελθόν, την εποχή του Τρωικού πολέμου, τον καιρό των βασιλέων και των ηρώων.

Η ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ

[Το μάθημά μας με ερωτήσεις]

1.  Από πού αντλούμε στοιχεία για τη θρησκεία των Μυκηναίων και ποια είναι αυτά; Πού γινόταν η λατρεία των θεών και τι πληροφορίες έχουμε για τους ιερείς τους;

Πριν από την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής γραφής Β υπήρχε η εντύπωση ότι η μυκηναϊκή θρησκεία ταυτιζόταν με τη μινωική. Όμως, μετά την ανάγνωση των πινακίδων της Γραμμικής γραφής Β αποδεικνύεται ότι στο μυκηναϊκό πάνθεον εμφανίζονται όλοι οι μεγάλοι γνωστοί θεοί της πρώτης χιλιετίας, με εξαίρεση τον Απόλλωνα. Στις πινακίδες αναφέρονται ο Ζευς, η Ήρα, ο Ποσειδών, η Άρτεμις, ο Άρης και ο Διόνυσος. Σπουδαία θέση φαίνεται να κατέχει μια θεά η οποία συνήθως προσφωνείται με την ονομασία "Πότνια" (=σεβάσμια). Αυτή είναι αναμφίβολα η κυρίαρχη μυκηναϊκή θεότητα και σε αυτήν προσφέρονται πρόβατα, αρωματικά έλαια, μαλλί και μέλι.

Οι Μυκηναίοι δεν έχτιζαν μεγάλους ναούς, αλλά λάτρευαν τους θεούς τους σε μικρά ιερά, όπως και οι Μινωίτες. Το ιερατείο αποτελούνταν από άνδρες και γυναίκες, αποτελούσε ιδιαίτερη κοινωνική τάξη και διαχειριζόταν την περιουσία των ιερών.

2. Πότε και πού φτάνει στην ακμή της η μυκηναϊκή τέχνη και ποιο είναι το κύριο χαρακτηριστικό της;

Η μυκηναϊκή τέχνη αναπτύχθηκε στην ύστερη εποχή της Χαλκοκρατίας (1600-1100 π. Χ.), στα κέντρα της ηπειρωτικής Ελλάδας (Μυκήνες, Τίρυνθα, Πύλο, Θήβα κ.α.), και φανερώνει έντονη μινωική επίδραση.

3. Τι είδους κτίσματα έχει να παρουσιάσει η μυκηναϊκή αρχιτεκτονική;

Οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει ανάκτορα, τείχη και τάφους.
Οι Μυκηναίοι χτίζουν τα μνημειακά ανάκτορά τους σε υψώματα - ακροπόλεις, τις οποίες οχυρώνουν με  γιγαντιαία τείχη. Τα τείχη αυτά είναι γνωστά ως "κυκλώπεια" από τους τεράστιους ογκόλιθους που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή τους.

Μυκήνες, η Πύλη των Λεόντων. (ύψος 3,10 μ. και πλάτος 2,95) Οι περίφημες στοές στα τείχη της Τίρυνθας

 Τα μυκηναϊκά ανάκτορα έχουν πιο απλό σχέδιο από τα μινωικά. Αποτελούνται από έναν προθάλαμο που βλέπει στην αυλή και από το κύριο δωμάτιο που έχει μεγάλη κυκλική εστία στο κέντρο και είναι ο χώρος υποδοχής (τύπος μεγάρου). Εκτός από αυτό το "επίσημο" τμήμα του ανακτόρου, υπάρχουν γύρω και άλλοι δευτερεύοντες χώροι της κατοικίας των ηγεμόνων.

Ο αρχιτεκτονικός τύπος του μυκηναϊκού μεγάρου, κάτοψη

Η μεγάλη αίθουσα του ανακτόρου του Νέστορα στην Πύλο με την εστία στο κέντρο

Το μυκηναϊκό ανάκτορο του Νέστορος, βρίσκεται κοντά στηΧώρα Τριφυλίας, κωμόπολη της Μεσσηνίας.

Περίφημοι είναι επίσης οι μνημειακοί "θολωτοί" τάφοι, όπως ο "θησαυρός του Ατρέα" στις Μυκήνες, που θεωρήθηκε ως τάφος του Αγαμέμνονα, ο "τάφος της Κλυταιμνήστρας" και άλλοι. Ένας μακρύς διάδρομος, πλαισιωμένος με λίθινους τοίχους, οδηγεί στον κυκλικό θάλαμο που είναι χτισμένος με παρόμοιο τρόπο (λίθινες πλάκες) και έχει θολωτή οροφή. Μετά την ταφή, διάδρομος και θάλαμος σκεπάζονται με χώμα, ώστε ο τάφος να μοιάζει εξωτερικά με χαμηλό λόφο (τύμβος). Τέτοιοι τάφοι έχουν βρεθεί σε πολλά μυκηναϊκά κέντρα.

Θολωτός τάφος, ο λεγόμενος Θησαυρός του Ατρέως, στις Μυκήνες, τομή

Επίσης, στις Μυκήνες έχουν βρεθεί λακκοειδείς τάφοι, πάνω στους οποίους είχαν στηθεί πλάκες (επιτύμβιες στήλες) με ανάγλυφες σπείρες ή πολεμικές και κυνηγετικές σκηνές που μαρτυρούν τον πολεμικό χαρακτήρα των νεκρών.

Ο Ταφικός Περίβολος Α' των Μυκηνών. Διακρίνονται οι λακκοειδείς τάφοι με χτιστά τοιχώματα

4. Τι είδους δημιουργήματα έχει να επιδείξει η μυκηναϊκή ζωγραφική, η κεραμική και η μεταλλοτεχνία;

Τα μυκηναϊκά ανάκτορα διακοσμούνται με τοιχογραφίες που έχουν δεχτεί μεγάλη επίδραση από τις μινωικές. Παρόμοια επιρροή παρατηρείται και στη μυκηναϊκή κεραμική. Ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι μια κατηγορία αγγείων που διακοσμούνται με παραστάσεις ανθρώπων, ζώων, πουλιών, ψαριών και με σκηνές με άρματα.

Τα κοσμήματα από χρυσό, ασήμι ή από άλλα πολύτιμα υλικά είναι εξαιρετικής τέχνης. Εκτός από τα κοσμήματα, και άλλα πολυτελή αντικείμενα έχουν κατασκευαστεί από παρόμοια υλικά, όπως τα χρυσά κύπελλα του τάφου του Βαφειού (Λακωνία) με ανάγλυφες παραστάσεις κυνηγιού ή ειδυλλιακές σκηνές, ξίφη και εγχειρίδια στολισμένα με παρόμοιες εικόνες, οι χρυσές προσωπίδες των νεκρών βασιλιάδων που βρέθηκαν στους μυκηναϊκούς τάφους και άλλα. Όλα αυτά τα αριστουργήματα φανερώνουν μεγάλο πλούτο, δύναμη και επικοινωνία των Μυκηναίων βασιλιάδων και ευγενών με τις χώρες της Ανατολής και της Αιγύπτου, από όπου προμηθεύονταν τα πολύτιμα υλικά.

Μυκηναϊκή θρησκεία και τέχνη (παρουσίαση)

Ο ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ (Ενότητα 5)

[Το μάθημά μας με ερωτήσεις]

1. Ποιος πολιτισμός ονομάζεται "μυκηναϊκός"; Γιατί ονομάστηκε έτσι;  Πού και σε ποια εποχή αναπτύχθηκε;

Μυκηναϊκός ονομάζεται ο πολιτισμός που αναπτύχθηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα κατά την ύστερη εποχή του Χαλκού (1600 - 1100 π.Χ.). Ήταν ο πρώτος μεγάλος ελληνικός πολιτισμός και την ονομασία του επινόησαν οι αρχαιολόγοι από το σημαντικότερο κέντρο της εποχής, τις Μυκήνες.

2. Ποιες φάσεις παρατηρούμε στον μυκηναϊκό πολιτισμό, σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα;

Οι πλούσιοι βασιλικοί τάφοι στην ακρόπολη των Μυκηνών, που ήρθαν στο φως με τις ανασκαφές του Ερρίκου Σλήμαν, σηματοδοτούν την αρχή του μυκηναϊκού πολιτισμού. Από αυτή την "περίοδο των βασιλικών τάφων" (1600 -1450 π. Χ. ) δεν έχουν σωθεί ανάκτορα. Τα πρώτα ανακτορικά συγκροτήματα στη μυκηναϊκή Ελλάδα μάλλον κτίζονται σχεδόν ταυτόχρονα γύρω στο 1400 π.Χ., όπως δείχνουν οι ανασκαφές στις Μυκήνες, την Τίρυνθα, την Πύλο και τη Θήβα. Η επόμενη περίοδος, η λεγόμενη "ανακτορική φάση" διαρκεί περίπου ως το 1200 π.Χ.. Τότε τα ανάκτορα καταστρέφονται ή παρακμάζουν.

3. Ποιον ρόλο φαίνεται ότι έπαιζαν τα ανάκτορα;

Τα ανάκτορα, χτισμένα συνήθως στην κορυφή οχυρωμένων ακροπόλεων, ήταν τα πολυδύναμα διοικητικά κέντρα των διαφόρων επικρατειών* στις οποίες είχε χωριστεί η μυκηναϊκή Ελλάδα. Το κέντρο πάντως φαίνεται ότι ήταν η Πελοπόννησος και ιδιαίτερα η Αργολίδα.
*επικράτεια = η γεωγραφική έκταση στην οποία ισχύει η εξουσία ορισμένου κράτους.

4. Ποια επίδραση δέχθηκε ο μυκηναϊκός πολιτισμός από τον μινωικό;

Ο μυκηναϊκός πολιτισμός δέχθηκε ευεργετική επίδραση από τον πολιτισμό της μινωικής Κρήτης. Ήδη από τον 17ο αιώνα π.Χ. οι Μυκηναίοι είχαν αναπτύξει στενούς δεσμούς με τους Μινωίτες. Έτσι υιοθέτησαν από αυτούς πολλά στοιχεία του πολιτισμού τους και τα αφομοίωσαν με γόνιμο τρόπο, χωρίς όμως να χάσουν τη δική τους ταυτότητα. Οι Μυκηναίοι δανείστηκαν από τους Μινωίτες ποικίλα τεχνολογικά επιτεύγματα, μορφές τέχνης και την ιδέα της γραφής. Όμως οι Μυκηναίοι έδειξαν τη δική τους δημιουργική πνοή και πρωτοτυπία, κυρίως στον τομέα της μνημειακής αρχιτεκτονικής*, όπως είναι οι "κυκλώπειες" οχυρώσεις των ακροπόλεων και οι εντυπωσιακοί θολωτοί τάφοι.
*μνημειακή αρχιτεκτονική= η αρχιτεκτονική που επιβάλλεται με το μέγεθός της.

5. Πώς ήταν οργανωμένη η οικονομία των Μυκηναίων;

Η γεωργία και η κτηνοτροφία αποτελούσαν την οικονομική βάση των Μυκηναίων. Παράλληλα, από πολύ νωρίς, αναπτύχθηκαν διάφοροι βιοτεχνικοί κλάδοι, με κέντρο τα ανάκτορα. Η ελεφαντουργία, η λιθοτεχνία, η μεταλλουργία, είναι μερικοί από τους τομείς στους οποίους διακρίθηκαν οι Μυκηναίοι. Ωστόσο, το μεγαλείο και η ακτινοβολία του μυκηναϊκού κόσμου οφείλονται κυρίως στην ανάπτυξη της ναυτιλίας και του εμπορίου. Ιδιαίτερα από τα μέσα του 15ου αιώνα π.Χ., οι Μυκηναίοι κυριαρχούν βαθμιαία στη θάλασσα και η δύναμή τους εξαπλώνεται στη Μεσόγειο.

6. Ποια ήταν τα κοινά στοιχεία που ένωναν τα ελληνικά φύλα κατά τη μυκηναϊκή εποχή;

Τα κοινά στοιχεία που συνέδεαν μεταξύ τους τα ελληνικά φύλα κατά τη μυκηναϊκή εποχή ήταν - σε γενικές γραμμές - ίδια με εκείνα που ένωναν τους Έλληνες των ιστορικών χρόνων. Ως πρώτα και ισχυρότερα πρέπει να θεωρήσουμε την κοινή γλώσσα - κάτι που μαρτυρείται από τα αρχαιότερα ελληνικά κείμενα σε Γραμμική Β - καθώς επίσης την κοινή θρησκεία και τις μεταθανάτιες δοξασίες, όπως τις ανιχνεύουμε μέσα από τα έθιμα και τους τρόπους ταφής. Ένα επιπλέον συνεκτικό στοιχείο ήταν η ομοιομορφία στην κοινωνικοπολιτική οργάνωση και στους θεσμούς.
Ως φυσικό αποτέλεσμα των παραπάνω δεσμών και μέσα από τις συνεχείς συναλλαγές ανάμεσα στα διάφορα μυκηναϊκά κέντρα, δημιουργήθηκε ένας ενιαίος πολιτισμός, αυτός που ονομάζουμε μυκηναϊκό.

7. Πώς ήταν ιεραρχημένη η μυκηναϊκή κοινωνία;

Η μυκηναϊκή κοινωνία ήταν αυστηρά ιεραρχημένη, έτσι ώστε να θυμίζει μια πυραμίδα, στην κορυφή της οποίας βρίσκεται ο ηγεμόνας, ο άναξ. Αυτός, μαζί με την οικογένειά του, κατοικούσε στο ανάκτορο, το κέντρο εξουσίας της κάθε επικράτειας. Ακολουθούσαν στην ιεραρχία οι διάφοροι αυλικοί και το ιερατείο. Οι κάτοικοι της κάθε περιοχής αποτελούσαν τους δήμους. Οι δήμοι ήταν πολυάριθμοι, οργανωμένοι σε χωριά, γύρω από το διοικητικό κέντρο, το ανάκτορο. Εκτός από τους γεωργούς και τους κτηνοτρόφους, οι πινακίδες με κείμενα σε Γραμμική γραφή Β μας δίνουν πληροφορίες για μια μεγάλη ποικιλία από εξειδικευμένους τεχνίτες. Στην κατώτερη κοινωνική βαθμίδα βρίσκονται οι δούλοι.

 

8. Πού έχουν βρεθεί επιγραφές με τη Γραμμική γραφή Β και ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτής της γραφής;

 

Ένα πλήθος από πήλινες επιγραφές γραμμένες σε Γραμμική γραφή Β, ανακάλυψαν οι αρχαιολόγοι στην Κνωσό. Αυτές χρονολογήθηκαν μετά το 1400 π.Χ., τότε που υποτίθεται ότι οι Μυκηναίοι κατέλαβαν την Κνωσό. Παρόμοιες επιγραφές βρέθηκαν και στην Πύλο της Μεσσηνίας. Το 1952 οι Βρετανοί Μάικλ Βέντρις και Τζον Τσάντγουικ αποκρυπτογράφησαν τη γραφή των πινακίδων, τη Γραμμική Β. Τότε διαπιστώθηκε ότι η γλώσσα των πινακίδων ήταν ελληνική. Νεότερες ανασκαφές έφεραν στο φως πινακίδες με τη Γραμμική Β στη Θήβα, στις Μυκήνες, στην Τίρυνθα και στα Χανιά.
Η γραφή των πινακίδων είναι συλλαβική, δηλαδή κάθε σύμβολο αποδίδει μια συλλαβή (π.χ. πα, τα, ρο, μα, τι). Συλλαβική είναι και η Γραμμική Α της Κρήτης, η οποία ακόμη δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί. Πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η Γραμμική Β είναι εξελιγμένη και τελειοποιημένη μορφή της Γραμμικής Α.


9. Ποιες εκδοχές υπάρχουν για την προέλευση της Γραμμικής γραφής Β;

Η προέλευση της Γραμμικής Β αποτέλεσε αντικείμενο πολλών συζητήσεων. Διαμορφώνονται δύο αντίθετες απόψεις: είτε η Γραμμική Β γεννήθηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα και μεταφέρθηκε στην Κρήτη, είτε προήλθε από τη Γραμμική Α στην Κρήτη και αργότερα πέρασε στην Ελλάδα.

10. Τι είδους πληροφορίες μας δίνουν οι επιγραφές με τη Γραμμική Β;

Στα κείμενα των πινακίδων με Γραμμική Β καταγράφονται διάφορες εμπορικές - οικονομικές δραστηριότητες των ανακτόρων που αφορούν κυρίως τη διακίνηση γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων.  Έμμεσα όμως, τα ίδια αυτά κείμενα μας δίνουν πληροφορίες για τη διοικητική οργάνωση και τη θρησκευτική ζωή του μυκηναϊκού κόσμου. Η γνώση της γραφής στα μυκηναϊκά χρόνια ήταν προνόμιο μιας ομάδας εξειδικευμένων γραφέων που εργάζονταν στα γραφεία των ανακτορικών κέντρων. Και ίσως αυτός να ήταν ο λόγος για την εξαφάνιση της γραφής αυτής μετά την πτώση των ανακτόρων, γύρω στα 1200 π.Χ.

11. Προς ποιες κατευθύνσεις εξαπλώθηκε η δύναμη των Μυκηναίων, κατά την περίοδο της ακμής τους;

Μετά την κυριαρχία τους στην Κρήτη (1450 π.Χ.) οι Μυκηναίοι γίνονται θαλασσοκράτορες. Σε ολόκληρο τον χώρο του Αιγαίου και στα μικρασιατικά παράλια ιδρύουν αποικίες και εμπορικούς σταθμούς. Παράλληλα, για την αναζήτηση πρώτων υλών και αγορών ταξιδεύουν μέχρι την Εγγύς Ανατολή, τη νότια Ιταλία, τη Σικελία την Ισπανία και φαίνεται να έχουν σποραδικές επαφές με την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη. Αποικίζουν συστηματικά την Κύπρο και έρχονται σε επαφή με το κράτος των Χετταίων. Τα αρχεία των Χετταίων ονομάζουν τους Μυκηναίους "Αχιγιάβα" (=Αχαιούς) και τονίζουν ότι το βασίλειό τους είναι υπολογίσιμη ναυτική δύναμη.

12. Πότε έρχεται η κατάρρευση του μυκηναϊκού κόσμου, από ποια στοιχεία φαίνεται και πώς αιτιολογείται;

 

Περίπου το 1200 π.Χ. παρατηρείται μια αιφνίδια κάμψη της μυκηναϊκής ισχύος. Ανάκτορα, ακροπόλεις και οικισμοί καταστρέφονται. Συγχρόνως εξαφανίζεται η Γραμμική γραφή Β . Τα ελληνικά δε θα εμφανισθούν ως γραφή παρά τον 8ο αιώνα π.Χ. Δε γνωρίζουμε με ακρίβεια τους λόγους που προκάλεσαν αυτή την καταστροφή. Άλλοι επιστήμονες την αποδίδουν σε μετακίνηση νέων ελληνικών φύλων (κάθοδος των Δωριέων), άλλοι σε εσωτερικές αναταραχές και άλλοι, τέλος, στην τρομακτική αναστάτωση που επικρατεί αυτή την περίοδο στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου, με την πτώση του κράτους των Χετταίων και με τις επιθέσεις των λεγόμενων «λαών της θάλασσας» εναντίον της Αιγύπτου. Η αναστάτωση αυτή είχε ως συνέπεια την πτώση του μυκηναϊκού εμπορίου και τη σταδιακή παρακμή των μυκηναϊκών ανακτόρων εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Μάλλον, όμως, η πτώση της μυκηναϊκής δύναμης οφείλεται σε ένα συνδυασμό και των τριών λόγων. Ο μυκηναϊκός πολιτισμός έχασε την ισχύ του, δεν κατέρρευσε όμως τελειωτικά. Πολλά στοιχεία του θα επιβιώσουν και θα μεταδοθούν στην επόμενη φάση του ελληνικού πολιτισμού.

Ο Μυκηναϊκός κόσμος (Παρουσίαση)



 



ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ : ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ ΤΩΝ ΜΙΝΩΙΤΩΝ

[Το μάθημά μας με ερωτήσεις]

1. Σε τι είδους θεότητες πίστευαν οι Μινωίτες;

- Οι Μινωίτες πίστευαν σε ένα σύμπλεγμα γυναικείων θεοτήτων που είχαν άμεση σχέση με τη βλάστηση και τη διαδοχή των εποχών, την άνθηση και τον μαρασμό της φύσης, τον θάνατο και την ανάσταση. Οι πιστοί αισθάνονταν τη θεότητα σαν κάτι μυστηριακό, φευγαλέο και άπιαστο.

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A105/29/156,902/
2. Πού και πώς ασκούσαν την λατρεία των θεών τους οι Μινωίτες;

http://www.gtp.gr/TDirectoryDetails.asp?ID=15017&lng=1

- Στα χρόνια της ακμής του μινωικού πολιτισμού δεν υπήρχαν στην Κρήτη μεγάλοι ναοί, αλλά μόνο μικρά ανακτορικά ή οικιακά ιερά. Συχνά η λατρεία των θεών πραγματοποιούνταν και σε σπήλαια, όπως στο Δικταίο Άντρο, όπου οι πιστοί προσέφεραν μικρά ειδώλια που απεικόνιζαν τους ίδιους τους θεούς.

Ειδώλιο  Ρέας θηλάζουσας (Δικταίο άντρο)

Το αρχαιότερο βρέφος, ο Δίας (Δικταίο ‘Αντρο)

 

 http://www.epean.org/atreus/mouseio.html

 

Στη μινωική θρησκεία μεγάλη σημασία έχει το ιερό δέντρο, που φαίνεται να είναι η ελιά. Επίσης από τα ζώα φαίνεται να έχει ιδιαίτερη σημασία ο ταύρος.
Οι τελετές περιλάμβαναν χορούς και αγώνες, όπως τα ταυροκαθάψια.
Το ιερατείο το αποτελούσαν κυρίως γυναίκες, αλλά υπήρχαν και άνδρες ιερείς.

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A102/45/324,1316/

3. Από πού αντλούμε πληροφορίες για τη θρησκεία των Μινωιτών;

- Επειδή δεν έχουν αναγνωσθεί ακόμη οι γραφές των Μινωιτών, μόνη πηγή πληροφόρησής μας για τη θρησκεία τους είναι τα έργα τέχνης που έφεραν στο φως οι ανασκαφές.

4. Ποια είναι τα γενικά χαρακτηριστικά της μινωικής τέχνης;

- Οι Μινωίτες ανέπτυξαν πολλές μορφές τέχνης σε θαυμαστό επίπεδο. Η μινωική τέχνη έχει ποικιλία και πρωτοτυπία. Όλα τα μινωικά έργα  - αγγεία από πηλό ή πέτρα, ειδώλια, κοσμήματα, τοιχογραφίες - έχουν κίνηση, ζωντάνια και χάρη. Δείχνουν επίσης μια προτίμηση των Μινωιτών για την απεικόνιση της φύσης. Τα θέματα και η τεχνοτροπία τους επηρέασαν τους γειτονικούς λαούς, ιδιαίτερα τους Κυκλαδίτες και τους Μυκηναίους.

5. Τι απεικονίζουν οι μινωικές τοιχογραφίες;

- Οι τοιχογραφίες, από τις οποίες οι περισσότερες προέρχονται από το ανάκτορο της Κνωσού, παριστάνουν συνήθως θρησκευτικές ή τελετουργικές πομπές, ειδυλλιακά τοπία με πλούσια βλάστηση και ζώα, καθώς και θέματα από τον κόσμο της θάλασσας.

https://peripluscd.wordpress.com/2013/12/

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A102/45/324,1316/

6. Σε ποια επιτεύγματα έφτασε η κεραμική τέχνη της μινωικής Κρήτης;

- Έχει καθιερωθεί η χρήση του κεραμικού τροχού. Με αυτόν τον τρόπο είναι πιο εύκολη και γρήγορη η κατασκευή των πήλινων αγγείων, που είναι κομψά και έχουν ποικίλα σχήματα. Τα ωραιότερα αγγεία αυτής της εποχής στη μινωική Κρήτη είναι τα πολύχρωμα καμαραϊκά, που οφείλουν την ονομασία τους στο σπήλαιο των Καμαρών, όπου πρωτοβρέθηκαν. Κατασκευάζονταν στα εργαστήρια των μεγάλων ανακτόρων της Κνωσού και της Φαιστού. Τα καμαραϊκά αγγεία εξάγονταν σε όλη την ανατολική Μεσόγειο και την Αίγυπτο. Διακοσμούνταν συνήθως με πολύπλοκα καμπυλόγραμμα σχέδια γεμάτα φαντασία και σπανιότερα με θέματα από τον ζωικό και φυτικό κόσμο.



http://www.archaiologia.gr/blog/agenta/%CE%B7-%CE%BC%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%BA%CE%B5%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AE/

7. Τι άλλα έργα τέχνης έχει να παρουσιάσει ο μινωικός πολιτισμός;

- Έχουν βρεθεί ειδώλια, από τα οποία τα περισσότερα είναι πήλινα και παριστάνουν γυναίκες, υπάρχουν όμως και ειδώλια ανδρών και ζώων. Αξιοσημείωτα είναι τα ρυτά, μεγάλα αγγεία, ορισμένα με μορφή κεφαλής ζώου, συνήθως του ιερού ταύρου, τα οποία χρησιμοποιούνταν στις τελετουργίες.

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A102/45/324,1316/

Υπάρχουν επίσης περίτεχνα κοσμήματα από χρυσό και ασήμι, καθώς και σφραγίδες από ελεφαντοστό και από σκληρούς ημιπολύτιμους λίθους με εγχάρακτα γραμμικά σχέδια.

https://peripluscd.wordpress.com/2013/12/

Μινωική θρησκεία και τέχνη (παρουσίαση)

Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

[Το μάθημά μας με ερωτήσεις]

 

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSDIM-C103/88/699,2640/
1. Ποιος πολιτισμός ονομάζεται "μινωικός"; Πότε και πώς αποκαλύφθηκε;

 

Μινωικός ονομάζεται ο πολιτισμός που άκμασε στην Κρήτη κατά την 3η και 2η χιλιετία π.Χ., φτάνοντας σε υψηλό επίπεδο κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης και καλλιτεχνικής παραγωγής. Πήρε το όνομά του από τον μυθικό βασιλιά της Κνωσού Μίνωα και ήρθε στο φως στις αρχές του 20ου αιώνα με τις ανασκαφές του Βρετανού αρχαιολόγου Άρθουρ Έβανς στην Κνωσό.

http://www.slideshare.net/daskalogiannis/ppt-4380920
http://www.cretalive.gr/history/view/arthour-tzon-ebanso-anthrwpos-pou-onomase-minwiko-enan-oloklhro-politismo/178322

2. Ποια τα κυριότερα χαρακτηριστικά του μινωικού πολιτισμού κατά την 3η χιλιετία π.Χ.;

Από τις αρχές της 3ης χιλιετίας π.Χ. στην Κρήτη αυξάνεται ο πληθυσμός, η γεωργία και η κτηνοτροφία γίνονται πιο συστηματικές και οι κάτοικοι οργανώνονται σε μικρούς οικισμούς. Έχουν επαφή με τις Κυκλάδες, την Κύπρο και την Αίγυπτο, με τις οποίες έχουν εμπορικές σχέσεις. Εξάγουν λάδι, κρασί, ξυλεία, λίθινα αγγεία, ίσως υφάσματα και δέρματα. Εισάγουν μέταλλα ή άλλες πρώτες ύλες για την κατασκευή όπλων, εργαλείων και καλλιτεχνημάτων, όπως χαλκό από την Κύπρο και άργυρο από τις Κυκλάδες. Έτσι, μερικοί οικισμοί αποκτούν σιγά σιγά μεγαλύτερη έκταση και πλούτο από τους άλλους.

http://www.mcxlvii.com/m/2015/03/02/minoan-civilasation/



3. Πώς εξελίσσεται ο μινωικός πολιτισμός κατά τη δεύτερη χιλιετία π. Χ.;

Γύρω στο 2000 π. Χ. εμφανίζονται τα πρώτα ανάκτορα. Γύρω τους αναπτύσσονται μεγάλοι οικισμοί που μπορούν να χαρακτηριστούν πόλεις. Μέχρι σήμερα είναι γνωστά τέσσερα ανάκτορα στην Κρήτη, στην Κνωσό, στη Φαιστό, στα Μάλια και στη Ζάκρο. Τα πρώτα ανάκτορα καταστρέφονται γύρω στο 1700 π.Χ. από σεισμό, αλλά ξαναχτίζονται πιο επιβλητικά. Η περίοδος των δεύτερων, νέων ανακτόρων (1700-1450 π.Χ.) είναι η πιο σημαντική, καθώς τότε ο μινωικός πολιτισμός φτάνει στη μεγαλύτερη ακμή του. Την εποχή αυτή οι Μινωίτες κυριαρχούν στο Αιγαίο, όπου ιδρύουν αποικίες (Κύθηρα, Ρόδος) και έχουν στενές σχέσεις με την ηπειρωτική Ελλάδα, επηρεάζοντας  έντονα τον μυκηναϊκό πολιτισμό, που τότε κάνει την εμφάνισή του.
http://www.wikishareideas.gr/interestingarticle/ishyres-polemikes-paradoseis-eihe-o-minoikos-politismos

http://minoan.yolasite.com/

4. Τι αντιπροσωπεύουν τα μινωικά ανάκτορα και ποια είναι τα κοινά τους χαρακτηριστικά;

Τα ανάκτορα είναι μεγάλα συγκροτήματα κτιρίων που αποτελούνται από πολλές πτέρυγες δωματίων, και είναι τα διοικητικά, οικονομικά, θρησκευτικά και καλλιτεχνικά κέντρα των πόλεων στις οποίες βρίσκονται. Έχουν τα εξής κοινά χαρακτηριστικά:
α) Έχουν προσανατολισμό στον άξονα Βορρά - Νότου.
β) Έχουν μια ορθογώνια κεντρική αυλή, γύρω από την οποία αναπτύσσονται οι πτέρυγες των δωματίων.
γ) Ήταν πολυώροφα, είχαν μεγάλες κλίμακες, φωταγωγούς,  σύστημα ύδρευσης και αποχέτευσης. Αρκετοί χώροι τους είχαν τοιχογραφίες, από τις οποίες αντλούμε πολλές πληροφορίες για τη ζωή των Μινωιτών.
δ) Δεν ήταν οχυρωμένα.
Επίσης τα ανάκτορα ήταν η κατοικία του άρχοντα της ευρύτερης περιοχής, όπου συγκεντρώνονταν η παραγωγή και τα εμπορεύματα για να διατεθούν στο εσωτερικό του νησιού ή στο εξωτερικό. Ήταν επίσης κέντρα κατασκευής πολύτιμων αντικειμένων και καλλιτεχνημάτων, καθώς και θρησκευτικά κέντρα, όπου μαζευόταν πλήθος κόσμου για διάφορες τελετές. Στα ανάκτορα δηλαδή ζούσε, κυκλοφορούσε και εργαζόταν μεγάλος αριθμός από αξιωματούχους, υπαλλήλους και τεχνίτες.
Παράλληλα, σε όλη την Κρήτη υπήρχαν αγροικίες ή επαύλεις, που συγκέντρωναν την γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή της περιοχής τους και έλεγχαν τη διακίνηση των προϊόντων για λογαριασμό των ανακτόρων.
Το πολιτικό, διοικητικό και οικονομικό σύστημα της μινωικής Κρήτης ήταν συγκεντρωτικό με κέντρο τα ανάκτορα.

http://www.destinationcrete.gr/el/archaoi-chronoi/minoikos-politismos

http://www.visitgreece.gr/el/culture/archaeological_sites/the_minoan_palace_of_the_colours




















5. Ποιες πληροφορίες έχουμε για τη χρήση της γραφής στη μινωική Κρήτη;

Η ανάπτυξη του εμπορίου και η περίπλοκη διοικητική και κοινωνική οργάνωση οδήγησαν - γύρω στο 1700 π.Χ.- στη χρήση ενός συστήματος γραφής που αρχικά έμοιαζε με τα ιερογλυφικά, όπως αποδεικνύει ο δίσκος της Φαιστού. Λίγο αργότερα άρχισε να χρησιμοποιείται ένα νέο σύστημα γραφής, η Γραμμική Α. Η γραφή αυτή ήταν συλλαβική, δηλαδή κάθε σημείο αντιστοιχούσε σε μία συλλαβή, και σ' αυτό το πρότυπο βασίστηκε αργότερα η μυκηναϊκή  γραφή. Σημεία αυτής της γραφής έχουν βρεθεί κυρίως πάνω σε αγγεία ή χαραγμένα σε πινακίδες απογραφής εμπορευμάτων. Η γραφή αυτή όμως δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί.

http://www.ekivolos.gr/Elliniki%20grafi.htm
http://www.incrediblecrete.gr/933/index.el.html









6. Πώς εξελίσσεται η οικονομία στη μινωική Κρήτη την εποχή των νέων ανακτόρων (1700-1450 π.Χ.);

Την εποχή των νέων ανακτόρων (1700-1450 π.Χ.) οι Μινωίτες κυριαρχούν με τα πλοία τους σε όλο το Αιγαίο. Η εμπορική δραστηριότητα που είχε ξεκινήσει από την 3η χιλιετία π.Χ. τώρα γίνεται πιο έντονη. Ιδιαίτερη ζήτηση σε όλο το Αιγαίο έχουν τα έργα της μινωικής καλλιτεχνικής παραγωγής (μεταλλοτεχνία, λιθοτεχνία, κοσμηματοτεχνία). Σε αιγυπτιακούς τάφους φαίνεται να απεικονίζονται Μινωίτες έμποροι και ναυτικοί που προσφέρουν τέτοια έργα σε Αιγυπτίους αξιωματούχους, με τους οποίους είχαν συναλλαγές.

http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=315610



7. Κάτω από ποιες συνθήκες εμφανίζονται οι Μυκηναίοι στην Κρήτη και ιδιαίτερα στην Κνωσό;

Γύρω στο 1450 π.Χ. τα μινωικά ανάκτορα καταστρέφονται, πιθανόν από σεισμό, εκτός από το ανάκτορο της Κνωσού. Η πολιτική και διοικητική οργάνωση εξασθένησε και φαίνεται ότι τότε βρήκαν την ευκαιρία οι Μυκηναίοι να καταλάβουν την Κνωσό. Οι Μυκηναίοι από την Κνωσό φαίνεται ότι κυριαρχούν σε ένα μεγάλο μέρος της κεντρικής και ανατολικής Κρήτης. Γύρω στο 1370 π.Χ. το ανάκτορο της Κνωσού καταστρέφεται οριστικά, και τότε  η Κρήτη γίνεται επαρχία του μυκηναϊκού κόσμου, διατηρώντας βέβαια κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.

ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ (παρουσίαση)

http://emathisi.weebly.com/9-omicron-muiotanuomegaiotakappaomicronsigma-piomicronlambdaiotatauiotasigmamuomicronsigma.html

https://www.youtube.com/watch?v=xzf7PPGMrwo&feature=player_embedded#t=0

-